Tài chính công là một thuật ngữ quen thuộc trong lĩnh vực kinh tế. Bài viết này sẽ mang đến những thông tin mới mẻ và sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tài chính công.
Tài chính công là gì?
Tài chính công đề cập đến tổng thể các hoạt động thu và chi bằng tiền của nhà nước. Điều này liên quan đến việc quản lý các quỹ tiền tệ của nhà nước và thực hiện các chức năng của chính phủ. Ngân sách nhà nước chủ yếu chịu trách nhiệm trong việc quản lý tài chính công, trong đó, thuế được coi là nguồn thu chủ yếu và các khoản chi phục vụ hoạt động của nhà nước.
Khi nào có tài chính công?
Để hiểu về nguồn gốc của tài chính công, chúng ta cần tìm hiểu hai điều kiện tiên quyết: nhà nước và nền kinh tế hàng hóa. Nhà nước đóng vai trò là đơn vị quyền lực tối cao để duy trì trật tự và công bằng xã hội. Tuy nhiên, chỉ khi có nền kinh tế hàng hóa và tiền tệ, tài chính công mới thực sự hình thành. Tiến trình sản xuất hàng hóa và tiền tệ tạo ra sự không đồng đều về nguồn tài nguyên và xuất hiện các mối quan hệ trong xã hội. Qua đó, tài chính công ra đời như một công cụ hiệu quả để nhà nước duy trì vai trò lãnh đạo và điều tiết kinh tế-xã hội.
Biểu tượng của tài chính công
Hãy cùng tìm hiểu ba đặc điểm quan trọng của tài chính công:
Tính chủ quan
Tài chính công là sở hữu của nhà nước và liên quan chặt chẽ đến hệ thống quản lý nhà nước. Mọi quyết định về việc sử dụng tiền và ngân sách sẽ được liên kết với hệ thống nhà nước. Mục tiêu chung của việc sử dụng tài chính công là duy trì sự tồn tại, ổn định và hiệu lực của chính phủ, đồng thời thực hiện các chức năng liên quan đến kinh tế-xã hội mà nhà nước phụ trách. Đặc điểm này còn đảm bảo vai trò lãnh đạo tập trung, duy nhất của nhà nước và giúp đồng bộ quản lý ngân sách.
Hiệu quả của việc chi tiêu tài chính công
Công tác thu chi không thể đo hiệu quả dễ dàng, mà chỉ có thể đánh giá tương đối thông qua các chỉ tiêu kinh tế-xã hội. Việc phân bổ và sử dụng vốn nhà nước, bao gồm cả ngân sách và các quỹ tài chính công ngoài ngân sách, được đánh giá dựa trên các chỉ tiêu định lượng như hệ số lợi nhuận, tổng lợi nhuận thu được trong kỳ đã chọn và nhiều chỉ tiêu khác. Hiệu quả của việc sản xuất và kinh doanh cũng phụ thuộc vào các chỉ tiêu định lượng, ví dụ như kết quả đạt được so với số tiền đã đầu tư. Điều này tùy thuộc vào tình hình kinh tế-xã hội cùng với chính sách tài chính công trong từng giai đoạn.
Nguồn thu nhập
Tài chính công bao gồm cả hoạt động thu và chi, trong đó nguồn thu nhập xuất phát từ trong và ngoài nước. Tùy thuộc vào các lĩnh vực khác nhau như sản xuất, phân phối và cung ứng, nguồn thu này liên quan mật thiết đến kết quả của quá trình kinh tế, cùng với việc theo dõi và đánh giá các yếu tố hiệu suất khác như giá cả, lãi suất và mức thu nhập. Đặc điểm này đóng vai trò quan trọng trong tổng thu nhập tài chính công, đặc biệt là nguồn cải cách từ các ngành sản xuất. Thu nhập của tài chính công được thu và sử dụng thông qua nhiều hình thức và phương pháp, bao gồm cả sự tự nguyện và bắt buộc, có hoàn trả hoặc không hoàn trả, không ngang giá hoặc ngang giá.
Một số dấu hiệu khác
Ngoài ra, tài chính công còn có một số đặc điểm khác như:
- Tài chính công liên quan đến lợi ích chung và công ích, phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa nhà nước và các chủ thể trong nền kinh tế khi phân phối nguồn tài chính quốc gia, trong đó lợi ích chung được đặt lên hàng đầu và chi phối các mối quan hệ lợi ích khác.
- Tài chính công có phạm vi rộng, liên quan đến thực hiện chức năng và vai trò của nhà nước trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, giáo dục, quốc phòng, an ninh. Hoạt động thu chi tài chính công ảnh hưởng đến thu nhập của hầu hết các chủ thể trong nền kinh tế, bất kể là nhà đầu tư hay người tiêu dùng, tuy nhiên, phạm vi và mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào chính sách tài chính công và tình hình kinh tế-xã hội trong từng giai đoạn.
Yếu tố then chốt trong việc thành lập tài chính công
Có hai yếu tố chính để thành lập tài chính công: nhà nước và nền kinh tế hàng hóa – tiền tệ.
Nhà nước
Nhà nước tồn tại vì bản chất khách quan, nhưng đồng thời cũng là một thực thể chủ quan. Nhà nước có hai đặc điểm quan trọng: tổ chức quản lý và sử dụng bạo lực. Kinh tế và xã hội là hai lĩnh vực chủ yếu do nhà nước tổ chức và quản lý. Nhà nước sử dụng bạo lực để duy trì và phục vụ mục đích của mình. Hai cơ quan phục vụ lợi ích nhà nước là Bộ Quốc phòng và Bộ Công an.
Nền kinh tế hàng hóa – tiền tệ
Khi xã hội tồn tại, sẽ có sự chiếm đoạt tư liệu sản xuất và sản phẩm. Điều này dẫn đến nền kinh tế hàng hóa. Tiền tệ xuất hiện từ đây. Về mặt hình thức, mọi hoạt động thu chi hàng ngày của nhà nước liên quan đến tạo lập và sử dụng tài chính công, nhằm cung cấp hàng hóa công cộng cho xã hội.
Đặc điểm của tài chính công
Tài chính công có ba đặc trưng cơ bản sau:
Chức năng phân bổ
Trong nền kinh tế, có hai loại hàng hóa: hàng hóa tư nhân và hàng hóa công cộng. Hàng hóa tư nhân có tính độc quyền trong dòng chính. Hàng hóa công cộng không độc quyền. Sử dụng tài chính công liên quan đến việc phân bổ hàng hóa công. Chính phủ sẽ thực hiện một số chức năng như duy trì pháp luật, trật tự và ngăn chặn sự xâm nhập từ bên ngoài, cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giáo dục. Các hoạt động phân bổ đòi hỏi sự tổ chức hiệu quả.
Tính năng phân phối
Trên thế giới, luôn tồn tại sự chênh lệch về thu nhập và giàu nghèo. Những bất bình đẳng này gây thiệt hại cho xã hội và tăng tỷ lệ tội phạm. Tác động của tài chính công là giảm thiểu bất bình đẳng xã hội thông qua việc phân phối lại thu nhập và của cải.
Chức năng ổn định
Tài chính công đóng vai trò trong việc loại bỏ hoặc giảm thiểu biến động kinh doanh, đảm bảo ổn định kinh tế. Tuy nhiên, kinh tế sẽ trải qua các chu kỳ bình thường của sự bùng nổ và suy thoái. Chức năng ổn định tài chính công giúp giảm thiểu những biến động này.
Hy vọng qua bài viết này trên EzCash.vn, bạn đã hiểu rõ hơn về tài chính công là gì và khi nào có tài chính công. Chúc bạn có thêm nhiều thông tin hữu ích từ bài viết này!
Kim Ngọc