Tiền điện tử pháp định là một hình thức điện tử của tiền pháp định, được các quốc gia và tổ chức phát hành. Đây là loại tiền tệ không tồn tại dưới dạng vật lý, mà chỉ tồn tại trong các hệ thống điện tử/kỹ thuật số như ví điện tử, thẻ ATM, hay tài khoản ngân hàng. Giá trị của tiền điện tử pháp định tương đương với tiền giấy pháp định thông thường.
So với các loại tiền mã hóa như Bitcoin, Ethereum, DigiByte,… tiền điện tử pháp định có những điểm tương đồng và khác biệt đáng chú ý. Tiền điện tử pháp định được phát hành và đảm bảo bởi chính phủ, giá trị và quyền sở hữu được quy định bởi các luật pháp cụ thể. Điều này là điểm khác biệt so với tiền mã hóa, vốn chưa có sự đảm bảo từ pháp lý cho đến thời điểm hiện tại.
Tiền điện tử pháp định cũng sử dụng công nghệ blockchain để bảo đảm tính bảo mật. Tuy nhiên, tiền điện tử pháp định có ưu điểm vượt trội về môi trường và năng lượng, do được chính phủ bảo trợ. Hệ thống máy tính hoạt động vừa đủ công suất cần thiết, trong khi tiền mã hóa phải trả thu nhập/trả thưởng cho các máy tính tham gia quá trình đào, dẫn đến lãng phí năng lượng.
Một ưu điểm khác của tiền điện tử pháp định là tính ẩn danh trong giao dịch. Tuy nhiên, chính phủ thông qua ngân hàng trung ương có quyền quản lý và có thông tin chính xác về các giao dịch này, để điều chỉnh các hành vi vi phạm pháp luật như mua bán hàng cấm, rửa tiền hay sử dụng tiền giả.
Tiền điện tử pháp định và tiền mã hóa đều có thể thực hiện thanh toán không bị giới hạn thời gian và không gian, thuận tiện và chi phí thấp. Tuy nhiên, quá trình chuyển tiền truyền thống ra nước ngoài cần phải qua nhiều thủ tục và thời gian, trong khi tiền điện tử pháp định có thể thực hiện chuyển tiền một cách nhanh chóng và thuận tiện.
Tiền điện tử pháp định đã tạo ra một mô hình thanh toán và thanh toán liên ngân hàng hoàn toàn mới, có thể tối ưu hóa chức năng thanh toán. Nếu tiền điện tử pháp định được tích hợp hiệu quả với các công cụ tài chính khác như thị trường chứng khoán, thị trường hàng hóa hay thị trường vốn, nó sẽ giúp tiết kiệm chi phí và tăng hiệu quả đối với cả nhà nước, ngân hàng và tổ chức tín dụng.
Lãi suất của tiền điện tử pháp định có thể trở thành một công cụ chính sách tiền tệ mới. Ngân hàng trung ương có thể điều chỉnh lãi suất tiền điện tử để điều chỉnh lãi suất tiền gửi của ngân hàng thương mại.
Chi phí phát hành tiền điện tử pháp định sẽ ít hơn nhiều lần so với chi phí in ấn, bảo quản, vận chuyển và phát hành tiền mặt. Đồng thời, việc phát hành và thu hồi tiền điện tử pháp định trở nên dễ dàng và nhanh chóng hơn, giúp duy trì tính trung lập và sự tồn tại của hệ thống tài chính.
Hiện nay, các quốc gia trên thế giới đang thử nghiệm và phát triển đồng tiền điện tử pháp định. Ví dụ như kế hoạch phát hành đồng e-Euro do Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và các ngân hàng quốc gia triển khai. Đồng e-Euro sẽ không thay thế tiền mặt, mà tồn tại song song với hệ thống tiền mặt. Hiện thời, châu Âu đang thúc đẩy quá trình số hóa nền kinh tế và với đồng e-Euro, sẽ giúp tiết kiệm chi phí và tăng hiệu quả trong thanh toán.
Trung Quốc cũng đang thử nghiệm đồng tiền Nhân dân tệ điện tử (e-CNY). Đợt thử nghiệm này nhằm kiểm tra tính ổn định và độ tin cậy của đường truyền và hệ thống. Đồng e-CNY được phát hành trên công nghệ blockchain, nhưng khác với blockchain truyền thống, toàn bộ dữ liệu giao dịch được chính phủ quản lý. Hiện tại, Trung Quốc cũng đã kết hợp với Thái Lan và các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UEA) để triển khai kế hoạch tiền điện tử toàn cầu.
Với xu hướng và thành công của tiền điện tử pháp định trên thế giới, Việt Nam cần nghiên cứu và xây dựng một khung pháp lý cho đồng tiền điện tử pháp định do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành (e-VND). Đồng e-VND sẽ có các đặc tính tương đương với các đồng tiền điện tử pháp định khác đang được thử nghiệm.
Để đảm bảo tính bảo mật và công bằng, việc nghiên cứu và đề ra các khái niệm cụ thể là rất cần thiết. Đồng thời, cần định nghĩa rõ ràng về tiền điện tử pháp định, phân biệt với tiền mã hóa và tiền ảo.
Việt Nam cũng cần nghiên cứu và ban hành các quy phạm pháp luật để điều chỉnh việc sử dụng đồng tiền điện tử pháp định. Điều này đảm bảo tính hợp lý và tương thích với hệ thống pháp luật hiện hành.