Với việc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành các thông tư, hướng dẫn cho phép khách hàng mở tài khoản và thẻ định danh điện tử theo eKYC mà không cần phải đến ngân hàng, việc thực hiện thanh toán không tiền mặt trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Đặc biệt, từ năm 2015, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã chấp thuận cho một số đơn vị phát triển hình thức thanh toán không tiền mặt tại khu vực nông thôn thông qua hợp tác với ngân hàng thương mại và tổ chức khác.
Phủ sóng thanh toán số
Phó trưởng ban Khách hàng cá nhân Agribank, Đinh Quang Dân, cho biết rằng trong ba năm qua, đã có sự gia tăng về số lượng khách hàng mở tài khoản và sử dụng dịch vụ ngân hàng số ở các tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa. Điều này cho thấy thói quen sử dụng tiền mặt của người dân đã thay đổi tích cực.
Mobile Money đang trở thành lực đẩy quan trọng trong việc phát triển thanh toán không tiền mặt ở Việt Nam. Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, hiện tại có gần 72.000 điểm giao dịch cung cấp dịch vụ thanh toán không tiền mặt trên toàn quốc. Trong số đó, có 39.000 điểm giao dịch nằm ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Trong chín tháng đầu năm 2022, có gần 14 triệu khách hàng sử dụng dịch vụ này, trong đó có 37,5% khách hàng ở nông thôn, với tổng giá trị giao dịch đạt 167.680 tỷ đồng. Đây là con số rất đáng mừng, cho thấy sự gia tăng đáng kể trong việc sử dụng thanh toán không tiền mặt ở nông thôn.
Riêng dịch vụ Mobile Money, tính đến cuối tháng 9/2022, có 2,34 triệu tài khoản khách hàng thí điểm, trong đó có 1,62 triệu tài khoản mở ở khu vực nông thôn, hải đảo, chiếm 69,23% tổng số tài khoản Mobile Money. Điều này tạo cơ sở tốt để phát triển thanh toán không tiền mặt. Tính đến hiện tại, đã có khoảng 15 triệu giao dịch với tổng số khoảng gần 950 tỷ đồng.
Trước tình hình đó, Phó Tổng Giám đốc Viettel Digital, Trương Quang Việt, cho biết dự kiến hết năm 2022, Viettel Digital sẽ có hai triệu khách hàng sử dụng Mobile Money, trong đó hơn 60% là khách hàng ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Ngoài ra, danh sách điểm kinh doanh cung cấp dịch vụ cho người dân khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa cũng sẽ gia tăng lên trên 3.000 điểm.
Tuy nhiên, những con số này vẫn chưa thể khai thác hết tiềm năng của thanh toán không tiền mặt. Để tăng cường sự phát triển, chúng ta cần thay đổi thói quen của người dân, đặc biệt là ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Một trong những giải pháp đó là xây dựng mô hình “chợ 4.0”, nơi mọi người có thể mua bán hàng hóa thông qua việc quét mã QR hoặc chuyển tiền qua số điện thoại trên ứng dụng Viettel Money. Điều này sẽ tạo ra thói quen sử dụng thanh toán không tiền mặt và truyền tải thông điệp rằng sản phẩm này không chỉ tiện ích mà còn an toàn.
Khắc phục rào cản
Phát triển thanh toán không tiền mặt ở khu vực nông thôn đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng còn nhiều khó khăn và vướng mắc. Theo ông Phạm Anh Tuấn, tâm lý e ngại của người dân về việc sử dụng công nghệ mới và an toàn an ninh khi thanh toán trực tuyến làm cho người dân ở các vùng sâu, vùng xa tiếp tục sử dụng tiền mặt. Ngoài ra, mạng lưới chi nhánh và cơ sở hạ tầng thanh toán chủ yếu tập trung ở khu vực đô thị, chưa đáp ứng kỳ vọng ở khu vực nông thôn.
Một số sản phẩm dịch vụ thanh toán không tiền mặt cũng chưa phù hợp với nhu cầu của người tiêu dùng ở khu vực nông thôn, do đó chưa đạt được hiệu quả tối đa.
Để khắc phục những vấn đề trên, ông Trương Quang Việt đề xuất thay đổi thói quen của người dân, đặc biệt là ở vùng nông thôn. Ví dụ, mô hình “chợ 4.0” đã có mặt ở khắp 63 tỉnh thành, cho phép mọi người mua bán hàng hóa thông qua việc quét mã QR hoặc chuyển tiền qua số điện thoại trên ứng dụng Viettel Money. Điều này giúp tạo ra thói quen cho người dân sử dụng thanh toán không tiền mặt. Ngoài ra, việc truyền thông và tăng cường nhận thức giúp người dân nhận ra rằng sản phẩm này không chỉ tiện ích mà còn rất an toàn.
Theo ông Nguyễn Hoàng Long, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thanh toán quốc gia Việt Nam (NAPAS), việc kết nối ngành ngân hàng và viễn thông có thể tạo điều kiện thuận lợi để triển khai dịch vụ thanh toán không tiền mặt. NAPAS đã được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam định hướng và chỉ đạo xây dựng hạ tầng thanh toán bán lẻ cho ngân hàng và kết nối với các đơn vị khác ngoài ngân hàng. Với vai trò này, NAPAS sẽ triển khai các dịch vụ thanh toán không tiền mặt trên kênh thanh toán số theo đúng định hướng chuyển đổi số của Chính phủ.
Kết luận
Tính đến hiện tại, việc phát triển thanh toán không tiền mặt ở nông thôn đạt được những bước tiến quan trọng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua. Để thúc đẩy phát triển thanh toán không tiền mặt ở các vùng nông thôn, chúng ta cần thay đổi thói quen của người dân, xây dựng mô hình thanh toán hiện đại và tăng cường thông tin, nhận thức về tính an toàn và tiện ích của thanh toán không tiền mặt. Đồng thời, sự hợp tác giữa các ngành ngân hàng và viễn thông cũng cần được tăng cường để xây dựng một hệ thống thanh toán không tiền mặt toàn diện và phổ cập hơn.